Manne mon galggan searvat girkui?
Dalle go don searvvat girkui don šattat miellahttu báikkálaš searvegoddái. Manne olbmot háliidit searvat Ruoŧa girkui ja oasálastit searvegotti doaimmain?
Girku- gávnnadanbáiki ilus ja morrašis
Mána riegádeapmi, lagaš olbmo jápmin, ráhkisvuođa gaskavuohta mii lea nohkan, bargguhisvuođa, šlundivuohta, beallašaddi áigi.
Olbmo eallin hárvvit lea jalges bálggis. Dávjá min eallimis mii juogadit máŋggaid áššiid ja váttis diliid. Muhtimin mii eat fuobmá dan ovdal go mii oskkildit juohkit min vásáhusaid nuppiiguin.
Dat ahte vásihit ii leat okto du fuolaiguin lea hirbmat fámolaš vuoibmi. Gávdno nubbe olmmoš guhte lea johtán seammá geainnu mielde, soamis guhte lea birgen dainna ja háliida leat du bálddas. Girku lea gávnnadanbáiki ja sadji gos máhttá juogadit buot eallima osiid. Girku árgabeaivvis ja feasttain mii oažžut addit iežamet stuorit fápmui go mat mii ieža leat.
Buresboahtin:
- Du searvegotti vahkkosaš doaimmaide,
- ávvudit bearašbasiid (gásttašemiid, konfirmašuvnnaid, heajaid, hávdádemiid)
- hupmat du eallindili birra, ovdamearkka dihte báhpain dahje diakonain, jávohisvuođageatnegasvuođa eavttuin. Don oaččut maiddái veahki olmmošlaš gaskavuođaiguin girku bearašráđđeaddimis.
Girku – fápmu mii buktá rievdademiid
Lea go dus miella veahkehit ja illudahttit nuppi olbmo? Háliidat go don dahkat árgabeaivvi eambbo oadjebassan ja vuohkkaseabbon ráves olbmui dahje mánnái? Háliidat go don leat oassi girku eaktodáhtolaš barggus dahje girku sosiála ja heahtedili doarjjabargguin Ruoŧas ja eará guovlluin máilmmis? Okta girku deháleamos bargguin lea veahkehit olbmuid main lea heahti ja bovdet oktonas olbmuid girku searvevuhtii. Girku miellahttun don máhtát leat veahkkin lagasolbmuide du birra dahje gáidosis. Váldde oktavuođa minguin searvegottis.
Ollu searvegottiin lea maiddái dárbu eaktodáhtolaš bargiide geain lea sámegiella.
Movt šaddá miellahtu girkui?
Gásta bokte don šattat miellahttu girkus.
(länk till dopsidan på nordsamiska) Don máhtát gásttašuvvot vaikko makkár agis. Jus juo leat gásttašuvvon miellahttu eará risttalaš girkus, ovdamearkka dihte eará riikkas, de máhtát váldit oktavuođa lagamus searvegottiin ja go don deavddát sisabeassanskovi de šattat don miellahttu. Vuolleahkásaččat máhttet searvat girkui dalle go sin fuolaheaddji lea miehtan dasa.
Dalle go don jođát Ruŧŧii, ja leat miellahttu eará riikka girkus, don it automáhtalaččat šatta miellahttu Ruoŧa girkui. Dát lea buorre doallat muittus, ovdamearkka dihte hávdádeami oktavuođas. Jus don dáhttut girkolaš hávdádeami alccesat dahje du lagašolbmui de lea dehálaš dárkkistit jus lea miellahtut Ruoŧa girkus. Jus leat eahpevissis leat go miellahttu vai it don máhtát váldit oktavuođa lagamus searvegottiin.
Maid máksá sáddat girku miellahttu?
Miellahtut badjel 18 jagi mákset girkodivvaga. Dan sturrodat lea gitta das makkár sisaboahtu lea ja makkár searvegoddái gulat. Gaskamearálaš girkodiva jagis 2019 lea 1,03 proseantta vearrogeatkegáhtton sisaboađus. Girkodiva máksojuvvo oktii jagis seammás go sisaboađu vearru máksojuvvo.
Eanaš oassi dain ruđain mat bohtet girkodivvaga bokte mannet báikkálaš searvegottiid bargui, nugo mánáid- ja nuoraidbargguide, diakoniijabargui, museadoibmii, girku buohcceviesu bargui ja bearašráđđeaddimiidda. Miellahtudiva biddjo maiddái girkoviesuid áimmahuššamii ja kulturhistorjjálaš árvvuid seailluheapmái, boahttevaš buolvvaid váras.
Manne mon galggan leat mielde girkus?
Ruoŧa girkus leat 5,6 miljovnna miellahttu. Manne nu ollugat háliidit gullat girkui ja oasálastit girku bargguin? Dás moadde vástádusa iešguđet ahkásaččaid jearaldagain.
”Dalle go mu eamit jámii ožžon mon bovdehusa girku moraštanjovkui. Doppe ledje ollu leaskkat mat ledje seammá dilis go mon. Leai oalle vuogas beassat humadit doppe. Dat attii fámu.”
”Girku addá veahki ja doarjaga dalle go/ jus dárbbašan dan.”
”Máŋga hávi leat munnje šaddan ekonomalaš váttisvuođat danne go mu ealáhatruhta lea nu unni. Searvegotti diakona lea veahkehan mu ohcat doarjagiid ja dán rádjái lean mun birgen.”
”Dalle go mu boadnji jámii bođii ovdán son ii lean leamaš Ruoŧa girku miellahttu. Dakkaviđe hávdádusa maŋŋá mon šadden miellahttu, danne go mon háliidan hávdáduvvot girkus dalle go mon jámán, ja dat ii galgga leat nu divrras mu mánáide.”
”Dalle go mon ledjen vánhenvirgelobis leai erenoamáš buorre go searvegoddi ordnii sierra gávnnadanbáikki midjiide vánhemiidda ja mánáide. Leai oalle dehálaš guođđit ruovttu muhtimin ja gávnnadit eará olbmuiguin.”
”Mu mielas lea girku sosiála bargu oalle dehálaš. Dan mon háliidan doarjut.”
”Mu mielas lea Ruoŧa girku riikkaidgaskasaš roassoveahkki luohtehahtti. Dasa mon háliidan addit ruđaid.”
”Gávdnen iežan saji girku koarras. Ráhkistan lávllodit ovttas earáiguin.”
”Ovddit dálvvi bohte ollu báhtareaddjit min báikái. Dovden háliidin bargat juoidá sin váras. Dalle go girku ozai eaktodáhtolaš bargiid sin giellakafea doibmii mon mearridin almmuhit iežan dasa. Dien doaimmas lean vásihan ollu buriid.”
Jagiin go mus leai eanemus hušša mon návccahuvven ja šadden oalle lossamielat. Golai guhkes áigi beassat das eret, muhto min searvegotti báhppa nagodii leat mu guoras olles dan áiggi. Muhtomin mannen suinna ságastit. Dat ahte son rohkohalai mu ovddas leai maiddái oalle dehálaš.”
”Mu árgabeaivvis lea álo hušša ja streassa. Girku mediterengávnnademiin oaččun luoitit buot ja dušše vuoiŋŋastit. Maŋŋá mediterema mus leat álo buorit nahkárat.”
”Mon almmuhin iežan girku konfirmašuvdnaleirii. Doppe ohppen ollu ođđa beliid iežan birra ja maid osku máhttá váikkuhit eallimii. Ovdal in leat goassege rohkohallan, muhto dál dagan dan dávjá. Dat addá munnje sielu ráfi.”
”Háliidan doarjut girku nuoraidbargguid. Eai gávdno galle oadjebas gávnnadanbáikki nuoraide min servodagas. Girkus máhttet nuorat oahppat ođđa árvvuid eallimii ja ahte it dárbbaš okto birget eallimis.”