Ođđa testameanta biibalis
Teologalaš čiekŋudeapmiFyra evangelier
Njeallje evangeliuma
Ođđa testameanttas leat njeallje evangeliuma, mat muitalit Jesusa eallima birra: Evangeliumat leat Matteus, Markus, Lukas ja Johannes. Čállagiid namat leat biddjon maŋŋá, vái sáhttet earuhit teavsttaid. Lea eahpečielggas mii oktavuođaid rievtti mielde lea iešguđetge evangeliuma ja nammaguoddi gaskkas. Evangeliumat čállojuvvojedje sullii jagis 50 gitta 100-logu álgui.
Markusa evangelium lea oaneheamos ja dan árvvoštallet boarráseamosin. Matteusa ja Lukasa evangeliumat jotket Markus evangeliuma muitalusaid, mat juogo ledje goappaš teavsttain dahje dušše nuppis. Nu šaddege golbma muitalusa, mat leat sihke ovttaláganat ja iešguđetgeláganat. Markusa evangeliuma álgá gásttašeaddji Johannesa einnostemiin ahte Ipmil áigu Jesusa sáddet. Oalle fargga muitaluvvo Jesusa birra ja ahte Johannes gásttaša su. Sihke Matteusa ja Lukasa evangeliumat álget goabbatge riegádanmuitalusain. Lukas muitala go eŋgelat lávlot guođoheddjiid bajábealde, geat dasto galledit Jesusa go dat lea aiddo riegádan. Matteus gis muitala násteeinnosteddjiid birra, geat bohtet ja gudnejahttet Jesusa, nappo dat min juovlakruppá golbma viisá.
Johannesa evangelium lea, nugo dat golbma eará evangeliuma ge, muitalus Jesusa eallima, jápmima ja bajásčuožžileami birra. Muhto dán evangeliumas lea earálágan sisdoallu ja stiila go dan golmma earás. Orru dego čálli háliidivččii dievasmahttit gova maid earát leat buktán. Johannesa evangelium álgá poehtalaš teavsttain, maid gohčodit Johannes prologan: " Álggus lei Sátni. Sátni lei Ipmila luhtte, ja Sátni lei Ipmil." Johannesa evangelium 1:1.
Evangeliumaid Jesus
Evangeliumaid hápmi ja stiila sulastahttá eará girjjálašvuođa teavsttaid seamma áiggis ja guovllus. Nugo eará antihka muitalusat stuorra fámolaš olbmáid birra antihkas, Jesus ovdanbuktojuvvo iežas cealkámušaid ja daguid bokte, gitta iežas jápmimii, ja dasa gullevaš dáhpáhusaide. Jesusa čilgejit oahpaheaddjin ja dálkkodeaddjin. Son "oahpahii synagogain, sárdnidii almmiriikka birra ja dálkkodii olbmuin buot lágan dávddaid ja vigiid". Jesus sárdnidii maid Ipmila stuorra buorredáhtolašvuođa ja ráhkisvuođa birra, gii bovdii buohkaid iežas searvái, Lukasa evangelium 15:1–32.
Jesus bagadalai dávjá veardádusaid bokte, mas sáttasátni muitaluvvo govvádusaid bokte ja guldaleaddjit hástaluvvo dulkot daid. Evangeliumaid veardádusat doibmet dál ain nu. Muhto govvádus maid 2000 jagi áigi dulkojedje dihto láhkái, sáhttá rievdat áiggi mielde. Nugo dalle, de fertet dál maid jurdilit moddii vai ipmirdit maid Jesusa veardádusat mearkkašit.
Muitalusaid čálligohte
Go dat geat vásihedje Jesusa eallima jávkagohte moaddelogi jagis, de čálligohte dáhpáhusaid su birra. Dat čohkkejuvvojedje daidda maid gohčodedje evangeliuman. Árra girku ii beroštan ahte evangeliumat eai álo doallán áibbas deaivása. Dat lei mearkan ahte muitalusat eai lean heivehuvvon, dat baicce čájehedje iešguđege olbmuid vásáhusaid Jesusiin. Ovdamearkka dihte leat evangeliumain iešguđetge muitalusat galle nissona ledje, geat oidne guoros hávddi bajásčuožžileami iđida.
Lukasa evangeliuma čállit čálle eará girjji, Apostaliiddaguid, mii muitala got sáttasátni Jesusa birra dolvojuvvui Jerusalemis ja nuortalulli Gaskamearaguovllus ja loahpas dat ollii Romai.
Paulusa girjjit
Máŋga Ođđa testameantta 27 girjjis, leat reivvet searvegottiide ja olbmuide. Boarráseamos reive lea čállon 15-20 jagi maŋŋá Jesusa jápmima ja bajásčuožžileami. Eanaš reivviid lea Paulus čállán, gii lei okta dain farisealaččain, gii garrasit vuostálasttii vuosttas risttalaččaid. Muhto Damaskus mátkkis deaivvadii son bajásčuožžilan Jesusiin ja dan maŋŋá álggii sárdnidit Jesusa birra. Álggus sárdniduvvui vuosttažettiin juvddálaččaide. Muhto Paulus sárdnidii gis earáide.
Reivviin Paulus čilgii, maid olbmuide mearkkaša go Ipmil lea olmmožin šaddan ja got risttalaččat galget eallis ovttas ođđa searvegottis. Reivvet leat searvegottiid várás, gos Paulus ovdal barggai, ja dál dárbbašii njulget áššiid dahje movttiidahttit olbmuid. Reivvet sáhttet maid čállon ovdanbuktima várás dahje ovttaskas olbmuide. Oppalohkái boahtá ovdan reivviin man viidát girku lei leavvan Roma riikkas. Seammás fertet muitit ahte reivvet muitalit ovtta beali áššis. Dat lea dego livččii dušše nuppi olbmo gullame telefovdnaságastallamis.
Paulusa reivviin leat máŋga dovddus poehtalaš teavsttat. Dat mii lea eanemus dovddus lea Ráhkisvuođa láhka Paulusa vuosttaš girji Korintalaččaide 13:1–13. Eará dovddus teavsttas čállá Paulus ahte juvdálaččat ja eai-juvddálaččat, šlávat ja friija, dievddut ja nissonat gulle buohkat oktii Jesusa bokte, Paulus girji galatielaččaide 3:28. Paulus dohkkehii šlávavuođa ja golle áiggit ovdal go reivve cealkagiid šlávaid ja friijaid birra geavahišgohte baicce ággan šlávavuođa vuostá. Paulusii lei stuorra ášši go ásahii ođđa searvevuođaid ja hástalii keaisára gáibádusa leahkit máilmmi bajimus hearrán.
Muhtun reivvet, maid Paulus galgá čállán, daid navdet leat su sániid dulkomat ja maid earát leat čállán. Ođđa testameanttas leat maid čállosat main Petrus ja Johannes leat čállin, ja maiddái reivvet maid eai dieđe gii lea čállán.
Go girku lei aiddo ásahuvvon, de čállojuvvojedje máŋga reivve ja gávdnojit maid máŋga čoakkáldaga, main leat muitalusat Jesusa birra. Muitalusat maid Markus, Matteus, Lukas ja Johannes čálle Jesusa birra, atne eanet luohtehahttin go eará čállosiid. Dát guoskkai reivviide maid: Árrat juo lei ovttaoaivilvuohta, mat reivvet ledje dehálepmosat. Dattege golle máŋga čuohte jagi ovdal go girku mearridii ahte dát 27 girjji mat buoremusat vihtanaste Jesusa ja vuosttas risttalaččaid birra.
Almmustusgirji
Almmustusgirji lea Ođđa testameantta maŋimus girji, mii lea boahtte áiggi einnostusaid čoakkáldat, Johannesa almmustusgirji 21:15. Girjji govvádusat boahtteáiggi giččuin sáhttet leat váddásat ipmirdit ja issorasat, muhto dat maid gaskkustit doaivaga ahte Ipmil njulge buot áššiid. Galgá boahtit ođđa albmi ja ođđa eana morraša, bákčasiid ja jápmima haga. Boahtteáigi mii ihtá dás ja dál, lea dat maid mii muhtumin gohčodit Ipmila riikan.
