Rámát girkkon
Jesusa åhpadus ja sárnne suv viessoma, jábmema ja bajástjuodtjelime birra lij álgon åvddånbuvtedum bágo gávnadimijn ulmutjij. Sárne ulmme lij almatjij vájmojda. Danna luluj dádjaduvvat, dåhkkiduvvat ja sjaddat árvvon ja viesso. Danen sarnne gåhtjuduvvá - jali evangelium - Jesus Kristusa birra viesso báhkon jali viesso jiednan (viva vox evangelii).
Báhko l ájnas ristagis jubmeldievnon. Jubmeldievnon gulldalip tevstajda Oabme testamentas massta Jesusa viessom ja åhpadime vuolggij. Mij gulldalip aj tevstajda Ådå testamentas. Ållu vuostasj ristagisá li danna tjielggim sisanádusáv bajástjuoddtjelim Kristusis. Tevstsa li álu hábbmidum brevvan. Mij gulldalip aj tevstajda evangelijumajs. Giehto Jesus Kristusa birra de dajn la sierrasajádahka.
Sárnne ällát budáv
Ålåtjit ulmatjij vájmojda de sáhka Jesus Kristusa birra de sárnen la sierra sadje ristagis jubmeldievnon, aktan skalujn ja gástadimijn. Martin Luhterij lij Jesus Kristus Rámáda guovdda suv gieresvuohta, viessoma ja hukso ulmutja ja värálda birra aktijvuodan. Sárne dagos la dav ságav tjielgadit vaj la mijá birra uddni, mijá viessoma ja mijá värálda birra. Råhkålvis, lávla ja jáhkkodåbdåstibme jubmeldivnon li ulmutja buorremielak davástus Jubmela báhkuj.
Dålusj báhko sárnnáj la homilia, manna l sjimugis sisadno gå säbrástallat ja ságastallat. Gå sárnne doajmmá nåv gåk la ájgodum de sjaddá ságastallam rámattevstaj ja gej gulldali. Dalloj vuododuvvá aktisasjvuohta sárne Jesusa Kristusa birra ja gulldaliddje gaskan. Sárnne sjaddá sárnnedibmen, juoga mij la viesso.
Rámát la gájkaj girjje
Ij aktak girjje la bájnatjam mijá sebrudagáv nåv ednagit nåv gåk Rámát, ájnnasit sahte gielan. Moadda buojkulvisá li moallánagá "svijnijda råhtåjt bálkkot" Matteusevangeliet 7:6, "ij la mige ådås biejve vuolen" Predikaren 1:9, "giedajdis bassat" Matteusa evangeliuma 27:24 ja "gietjav bahás jage" Första Mosebok 41:25-27. Ja jus sihtá dádjadit svieriga giellahistårjåv de Rámát la beru dárbulasj.
Rámáda giehto ja ulmatja bissu aj dájdalasj aktijvuodajn. Moatten stuorra svieriga girjálasjvuohtadagojn la Rámát duohke. Buojkulvissan: Selma Lagerlöf, Göran Tunström, Sara Lidman, Birgitta Trotzig och Jonas Gardell. Musijkan, filman ja dájddagin Rámát aj doajmmá vuodon. Muhttijn dájddár sihtá vuosstálasstet sierralágásj jáhkkudak tjielggimav ja ihkap hasodit. Muhttijn vijdet álu nievres rámát giehtov.
Rámat la vuodo ájnas árvojda sebrudagán. Mij diehtep Rámát aneduvvá biejsste aktijvuodajn, valla dat la aj dárbulasj bargon ulmutjij árvvuj, ulmutjij riektájda ja demokratidja åvddånibmáj. Oabme testamenta vuostasj sjivnnjádusgiehton máhttá dádjaduvvat álggon ájádussaj gájkka ulmutjij avtalágásj riektájda. Buorre njuolgadus Ådå Testamentan boahtá ruopptot sebrudagá politijkalasj ja sociála ásadusájn: "Gájkka mav sihtabihtit almatjijt didjij dahkat, dahkit sidjij." Matteusevangeliet 7:12.
Rámát la ájnas girjje ålles sebrudahkaj. Dan giella, giehto ja aktugasj ja gávnnuma sáhka l gájkka ulmutjijda. Gávnu aktisasj riektá Rámáda tevstajda ja sisadnuj, mijá kultuvralasj ja vuojŋalasj árbe oassen. Nåvti gávnnu aj aktisasj miellogisvuohta ja åvdåsvásstádus bisodittjat Rámádav, ij dåssjå val girkkon ájnat sebrudagán. Rámát la boanndudahka mav gájka galggi máhttet ávkkit.
Rámáda vuodo
Rámát la 66 girjijs ja l juogedum guovten oasen: Oabme testamennta ja Ådå testamenta- Tevstajn li umasse iesjvuohta; poesiddja ja giehto, lága ja profehtalasj tevsta, evangeliuma ja breva. Rámáda oabmásamos oase sisanedi giehtojt ma li tjáledum bájkoj 1200 jage rájes Kristusa åvddåla ja åvddålij guovlluj. Juvdára rámát jali hebrea rámát - mav ristagis girkko gåhtjudi Oabme testamenntan - la álgon tjáledum hebreagiellaj. Danna buojkoduvvá gåktu Jubmel sjivnnjet väráldav ja tjuovvu Israela máttov histårjå tjadá. Ådå testamentan la grehkagiella máddogiellan ja l tjáledum bájkoj 50 jage rájes ja 100-låhkuj. Dan umasse girje giehtto Jesusa viessoma, dago ja vuostasj ristagis tjoaggulvisáj birra.
Uddni ienemus rámátålgusvaddema sisanedi vil lågenanakta girje ma muhttijn gåhtjuduvvi Duodden Oabme testamenntaj ja ma åvdebut álu gåhtjuduvvin Oabme testamenta apokryfa. Dá girjje li tjáledum grehkagiellaj ja dagáduvvin ájgen goappásj testamentaj gaskan. Martin Luther buojkodij dajt nåv gåk "buorre ja ávkálasj låhkåm, valla ittjij sidá biedjat dajt sämmi märráj nåv gåk Rámáda bátsidus.
Rámáda sisadno l åvddånam
Rámát udnásj hámijn la åvddånam ájge milta. Tevstaj tjoahkkáldahka Rámadin gåhtjuduvvi kánon ja målsut vehik umasse girkkoj gaskan. Nåvti l aj tevstaj sisadno gasskasasj årnigin. Merkaj umasse tevstajn li årrum umasse ájnasvuohta ja merkadus histårjå tjadá. Juo árrat girkko histårjån låhkin Rámáda tevstaj válljidum åsijt. Juvdára låhkin aj nåvti ietjasa ájlis tevstajt.
Tevstajn gånnå árra girkko teologa citeriji Rámádav ihtá tjielgga åvddågåvvå. Muhtem girje vuojnnet lidjin ienebut lågådum gå iehtjáda. Buojkulvissan vuojnnu Vuostasj Mosesagirjje, Jesaja ja Sálmajgirjje årrum ienebut lågådum Jesu ájgen gå Josua jali Vuostasj Krönikegirjje. Mij vuojnnep gåktu Martin Luther 1500-lågon árvustaláj tevstajt umassláhkáj gåktu sij hábmadin mav sån vuojnij Rámáda sáhkan.
Mij dárbahip tjielggit Rámádav
Låhkåt Rámádav mierkki dárbulasj la tjielggit tevstav. Muhttijn máhttá gullat dat ij la nåv vájvve: "Lågå nåv gåk la tjáledum!" Valla juo jårggålum dáro rámáttäksta l tjielgadus. Åtsådibme viehket dádjadit aktijvuodajt gånnå täksta tjáleduváj, valla mij ep goassak máhte årrot vissása mij dádjadip tevstav nåv gåk dat lij ájgodum dádjaduvvat. Dárbulasj la årrot vuollegasj tevstaj histårjålasj iesjvuohtaj.
Gänna Rámádav låhkå li gatjálvisá majda sån hálijt vásstádusájt nåv gå vuorddemijt ja dåbdijdusájt viessomis majt la viessum. Ájnas la dánna tjuolldet majt Rámát máhttá javllat ja majt Rámát ij máhte javllat. Rámát ij vatte ådå diedojt luonddomáhttudagá jali dálkasasj gatjálvisáj hárráj. Ij ga vatte tjielgga etijkalasj jali politijkalasj bagádusájt. Rámát sisanet ienni vijssudagáv ja dåbdijdusájt jubmeljáhkos mav la máhttelis dåbddåt ålles histårjå tjadá. Danen mij máhttep lahkanit Rámáda väráldav gatjálvisáj Jubmela sidoda birra, gåktu mij galggap dåmadit viessoma gássjelisvuodajt ja gasskavuodaj birra iehtjádijda. Le máhttelis åhtsåt ulmev ja vuojnov sjivnnjádussaj, ietjá ulmutjijda ja allasis.
Muhtem rámáttevsta rávkki sierralágásj várav. Gávnnuji täkstasaje ma li vuosstálasste jali vuosteldi majt mij diehtep uddni värálda birra. Gávnnujiji aj tevsta ma li gássjela dåhkkidit etijkalasj vuojnos ja ma rávkki goappátjagá tjielggadusáv ja etijkalasj vuojnojt.
Tjielgadus la gávnnum åvdebut
Girkko histårjå tjadá li badjánam rijdo moattelágsj umasse vuogijs tjielggit Rámáda tevstajt. Máhttá årrot vuosteldime ma li tjiegŋodum ja oadtjum stuorra tjuovvusijt. Avtabále l vuosstemielakvuohta ja ságstallam tevstaj sisano ja ano birra luondulasj oasse girkkoj iellemis. Ságastála ja oasev válldet tjielggimijda de Rámáda tevsta sjaddi ávkalattja. Evangelak-lutherak árbbedáben la sárnnedimen sierrasájádahka. Rámáda bágo danna sjaddi ávkálattja.
Ij la goassak gávnnum tjielggis vuojnno Rámáda tevstajda, ájnat girkko l agev tjielggim ietjas ájlis tevstajt. Svieriga girkko árbbedáben mij mielas vuosedip álu Martin Lutherij Rámáda tjielgadusá gaktuj. Luther tjálij Kristus la Rámáda guovddo ja násste. Gávnnu guovddo åhtsåt gájkan rámáttjielgadusán - guovddo mij la Jubmel ähttsá gájkajt ulmutjijt ja sihtá mijáv lånestit sjievnnjedis, viges ja jábmemis. Ålles Rámát máhttá låhkåduvvat åhtsåmin gånnå dårvvo gávnnu - tevstan ja mijá viessomijn.
Tjielggit diedulattjat ja åskåldis
Gåktu mij låhkåp Rámádav la ájnas. Muhtem tjielggidusa máhtti åvdedit viessomav, iehtjáda duolmmot ja biejsstet. Histårjjå sisanet baldedahtte buojkulvisájt biejsste tjielgadusájs Rámádis. Le vuojno birra dårruj, vahágij, rievtesvuohtaj, avtalágásjvuojtaj, ulmusjárvvuj ja åtsådibmáj. Vuoset gajkka rámátlåhkåm rávkká åvdåsvásstádusáv- åvdåsvásstádusáv válldet gåktu tjielggi ja makkir tjielgadusá gaskos. Ietjá bágoj, dáhkat åskåldis rámáttjielgadusáv.
Gatjálvis gåktu tjielggi Rámádav ij la diedon låhpalattjat vásstedum gå vuoset Luhterij. Juohkkahasj gut låhkå Rámádav dárbaj ienni anodit Luthera prinsihpav - de ájádallat ma li jáhkedahtte tjielgadusá vájves tevstajs vieledime gáktuj Jubmel la mijá lunna ja l buorremielak midjij.
Ienep låhkåm Rámáda birra
Lågå ienebuv Rámáda åsij birra ja man ájnas la tjielggit jiermmát.
